Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Son zamanlarda sıkça duyduğumuz bir mesele; öğrenci yaramazlık yapınca ya da etrafa zarar verince, “Evladım neden böyle davranı-yorsun” diye sorulduğunda öğrencinin verdiği cevap çok ilginç:

-”Öğretmenim ben hiperak-tifim”,

-”Evladım bunu nereden duydun ya da nasıl öğrendin diye sorduğumda;

-”Öğretmenim annem benim hiperaktif olduğumu söyledi” cevabını aldığımız çok olmuştur.

Anne baba olarak bizler farkında olmadan yanlışlıklar yapıyoruz. Çocuğumuzun yanında onunla alakalı görüşüyor hatta ona böyle bir davranış sorunu olduğunu söylüyoruz. Çocuğumuz, bunları duyunca artık bize karşı öğrenilmiş davranışlar sergilemeye başlıyor. Çocuklarımız, nasıl olsa ben hiperaktif bir öğrenciyim yaptığım her şey normal, kırar dökebilirim. Birisine kırk gün deli demişler; ondan deli olmuş meselesi gibi çocuğunuz, hiperaktif olmasa dahi öyle davranışlar sergiliyebilecektir. Yine bir başka velimizin düşünceleri: “Hocam bizim çocuğun dikkati çok dağınık.” Nereden anladınız ya da neler yapıyor diye sorduğunuzda gerekçe olarak: “Bizim çocuk okuldan dönüşte derslerini unutuyor, derslerini yapmıyor.” diye serzenişte bulunuyor. Oysaki böyle bir durum dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğuyla ilgili değildir. Öğrenci beşinci sınıf öğrencisi erinlikten ergenliğe geçiş döneminde ve bu dönemde unutkanlıklar, dağınıklıklar çocuklarda gözlemlenebilir. Dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu yapı, gelişim ve aynı zamanda bir davranış sorunudur. Dikkat dağınıklığı, hiperaktivite bozukluğu çocuklukta başlayabilen ve çocuğun ev, okul ya da diğer sosyal hayat alanlarındaki olumsuz etkilerle yetişkinlik boyunca da devam edebilen kalıcı bir bozukluktur. Bu bozukluk öğrenme güçlüğü, beyin zedelenmesi ya da aşırı hareketlilik olarak adlandırılabilmektedir. Aşırı hareketlilik, dikkat sorunları ve istekleri erteleyememe belirtileriyle ortaya çıkan bir psikiyatrik bozukluktur. Amerikan Psikiyatri Derneği Teşhis ve İstatistik El Kitabı ölçütleri belirlemiş ve 7 yaşından önce en az 6 ay süreyle aşağıdaki 14 belirtiden 8 belirtinin görülmesi gerekmektedir.

1- Aralıksız kıpırdanma

2- Oturma güçlüğü

3- Kolaylıkla dikkatin dağılması

4- Sırasını bekleyememe

5- Düşünmeden cevap verme

6- Yönergeleri izleme güçlüğü

7- Dikkatini yoğunlaştırmak güçlüğü

8- Bir işi bitirmeden diğerine başlama

9- Sessiz durma güçlüğü

10- Kontrolsüz konuşma

11- Diğerlerinin sözlerini kesmek ya da konuşmalarına izin vermeme

12- Dinlemez görünme

13- Sınıf içi etkinlikleri yaparken sık sık geri kalma

14- Düzenli sıklıkta tehlikeli hareketlerle meşgul olma Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) eğer gerekli tedavi yapılmazsa, sıklıkla okul başarısında azalma, akranlarınca reddedilme ve ailedeki karışıklık sonucu ortaya çıkan öz benlik saygısında azalma hayal kırıklığı nedeniyle gelişimsel gecikmeler ve psikiyatrik sorunlara neden olabilir.

DEHB NEDEN OLUR?

Yapılan araştırmalarda ve elde edilen bilgilere göre;

1- Doğuştan gelen yapısal özelliklerden biridir.

2- Annenin geçirmiş olduğu hamilelik süreci, doğum ve erken çocukluk dönemindeki travmalar (özellikle beyinle ilgili) oluşumunu hızlandırır, ortaya çıkmasını tetikler.

3- Bazı vitaminlerin azlığı, çokluğu, bazı gıda maddelerinin, çinko gibi eser elementlerin etkisi olduğu düşünülmekte, ancak bunlarla ilgili araştırmalar hala devam etmektedir.

4- Ailede (kan bağı olan tüm akrabalar) tez canlı, fevri, sık iş değiştiren kural ve yasalarla sorun yaşayan kişilerin olması çocukta bu bozukluğun oluşumuna neden olur.

DEHB OLAN ÇOCUKLARIN AİLELERİNE YÖNELİK ÖNERİLER

1- Çocuğunuza yapmaması gereken davranışı söylemekten çok , yapılması gereken davranışı söyleyin ve yapın. Nasıl davranması gerektiği konusunda model olun

2- Kendi başına giyinmek, kapıyı yavaşça kapatmak gibi küçük davranışları yaptığı zaman bile, çocuğunuzu ödüllendirin. Övgüyle, olumlu sözcüklerle, gülümseyerek, başını okşayarak ödüllendirin.

3- Sarılarak, dokunarak, okşayarak onu sevin. Birlikte oynadığınız bazı oyunları, fiziksel temas gerektirenlerden seçebilirsiniz.

4- Talimat verirken ilk önce çocuğunuzun dikkatini çekin. Gözlerinin içine bakın. Sonra ne istediğinizi açıkça ve sakin bir ses tonuyla söyleyin.

5- Söz verecekseniz mutlaka yapabilecekleriniz için söz verin.

6-Küçük şeyler de olsa çocuğunuzun olumlu yönlerini ön plana çıkarmaya çalışın. Bunları vurgulayın ve onları cesaretlendirerek, onların özgüvenlerini geliştirin.

7- Dikkatini yoğunlaştıracak oyunlar oynayın. Aile albümünüze uzun süre bakmasını sağlayın.

8- Bulunduğu ortama sakin müzik verin. 9- Odanın rengini düzenleyin.

ÇALIŞMA ALIŞKANLIKLARI İLE İLGİLİ ÖNERİLER

1- Çalışma odası dağınık olmamalı; iyi aydınlatılmalı ve havalandırılmış olmalıdır. Sadece çalışma için kullanılmalı, yemek yeme, oyun oynama ve benzeri şeyler başka bir yerde yapılmalıdır.

2- Masanın üzerinde çalıştığı konuyla ilgili araçlar olmalı, diğer tüm nesneler kaldırılmalıdır.

3- Çalışma odası sessiz olmalıdır. Özellikle telefon ve televizyon sesinin odaya gelmemesine dikkat edilmelidir.

4- Odada poster afiş ve oyuncaklar bulunmamalıdır.

5- Mutlaka program yapılmalıdır.

6- Elinde mutlaka kalemle çalışmalıdır.

7- Çalışma süresi kısa aralıklarla sürmelidir.

8- Ailede birinin yardımı eşliğinde çalıştırılabilir.

9- Spor yapmak son derece yararlıdır. Düzenli spor yapılmalıdır.

10- Uykusuzluk sorunu halledilmelidir.

11- Çalışmaya başlamadan önce mutlaka çalışma programı hazırlanmalıdır. Böylece konu üzerinde durulacağı bilinecek ve o konuya daha çabuk odaklanılabilecektir.

UYGUN ÖĞRENME İÇİN ÖNERİLER

1-Öğretmen masasına yakın oturtulmalı,

2-Sırtı diğer arkadaşlara dönük ön sırada oturtulmalı.

3-Diğer öğrencilerle birlikte çalışması teşvik edilmeli.

4-Öğrenci kapı ve pencerelerinin, kaloriferlerin, hareketli alanlara yakın yerlere oturtmamalı.

Kaynakça:Eyyüb Sabri Ercan, Uzm. Dr. Prof. Dr. Cahide Aydın, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu, 1999, İstanbul